Aontaithe san Eolaíocht: “Táimid ag dul sa treo mícheart”

Tá tuarascáil ilghníomhaireachta Aontaithe san Eolaíocht eisithe ag an EDM. Soláthraíonn an tuarascáil forbhreathnú ar an eolaíocht is déanaí a bhaineann le hathrú aeráide, tionchair agus freagraí, ag díriú ar gháis cheaptha teasa, teochtaí domhanda, tuar aeráide agus pointí claochlaithe, athrú aeráide uirbeach, tionchair aimsire foircneacha agus réamhrabhaidh.

Aontaithe san Eolaíocht – Príomhtheachtaireachtaí

Key messages include:

• Tá leibhéil dé-ocsaíd charbóin san atmaisféar (CO2), meatán (CH4) agus ocsaíd nítriúil (N2O) ag méadú i gcónaí agus tháinig astaíochtaí CO2 iontaise Domhanda in 2021 ar ais go dtí na leibhéil réamhphaindéimeach.
• Ní leor gealltanais maolaithe náisiúnta nua. Chaithfeadh uaillmhian na ngealltanas nua seo a bheith ceithre huaire níos airde chun dul ar an mbóthar ceart chun téamh a theorannú go 2 °C agus seacht n-uaire níos airde chun dul ar an mbóthar go 1.5 °C.
• Le chéile, tá tíortha ag titim faoi bhun a ngealltanais nua nó nuashonraithe a chomhlíonadh maidir le beartais reatha.
• Ba iad na seacht mbliana is déanaí, 2015 go 2021 na cinn is teo ar taifead. Meastar go mbeidh meánteocht dhomhanda 2018–2022 1.17 ± 0.13 °C os cionn an mheáin 1850-1900.
• Táthar ag tuar go mbeidh an mheánteocht bhliantúil gar don dromchla domhanda do gach bliain ó 2022-2026 idir 1.1 °C agus 1.7 °C níos airde ná na leibhéil réamhthionsclaíocha (1850-1900).
• Tá dóchúlacht 93% ann go mbeidh bliain amháin ar a laghad as na cúig bliana amach romhainn níos teo ná an bhliain is teo ar taifead, 2016, agus go mbeidh an mheánteocht do 2022-2026 níos airde ná mar a bhí le cúig bliana anuas.
• Meastar go bhfuil téamh domhanda le linn an 21ú haois (le dóchúlacht 66%) ag 2.8 °C (raon 2.3 °C–3.3 °C), ag glacadh leis go leanfar leis na beartais reatha, nó 2.5 °C (raon 2.1 °C-3.0 °C) má chuirtear gealltanais nua nó nuashonraithe i bhfeidhm go hiomlán.
• Tháinig méadú de chúig fhachtóir ar líon na dtubaistí aimsire, aeráide agus uisce le 50 bliain anuas.
•  I mí an Mheithimh agus i mí Iúil 2022, bhí tionchar ag dhá mhórthonnta teasa agus triomach ar an Eoraip. Bhí taifead teochta náisiúnta nua de 47.0 °C ag an bPortaingéil i mí Iúil, agus don chéad uair ar taifead, sháraigh teochtaí sa RA 40 °C. De réir an tionscnaimh Aitreabúid Aimsire Dhomhanda, rinne athrú aeráide arb é an duine an tonn teasa sa RA 10 n-uaire níos dóichí ar a laghad.

Pointí Claochlaithe sa Chóras Aeráide – Beidh breis taighde ar phointí claochlaithe ríthábhachtach chun cabhrú leis an tsochaí na costais, na tairbhí agus na srianta a d’fhéadfadh a bheith ann maidir le maolú aeráide agus oiriúnú don todhchaí a thuiscint níos fearr.

• Tugann taighde a rinneadh le déanaí le fios go bhféadfadh go mbeadh Cúrsaíocht Thiontaithe Dhomhanfhaid an Atlantaigh (AMOC) níos laige san aeráid reatha ná mar a bhí tráth ar bith eile le linn na mílaoise seo caite.
• Meastar freisin gur pointe claochlaithe mór é leá na leatháin oighir polacha ar an nGraonlainn agus ar an Antartaice agus bheadh iarmhairtí domhanda aige mar gheall ar ardú suntasach breise ar leibhéal na mara leis na céadta go mílte bliain.
• D’fhéadfadh éifeachtaí comhcheangailte teochtaí agus taise níos airde i réigiúin áirithe leibhéil chontúirteacha a bhaint amach sna blianta beaga atá romhainn, le pointí tipping fiseolaíocha nó tairseacha nach féidir saothair dhaonna lasmuigh a shárú gan cúnamh teicniúil a thuilleadh. Tuairisc Iomlán anseo.

Go ginearálta bíonn Breathnuithe in Éirinn ag teacht leis an staid dhomhanda. Léiríonn tomhais a chuaigh siar le 120 bliain anuas go bhfuil an meánteocht aeir in Éirinn ag dul in airde freisin, le méadú 0.96 °C le 120 bliain anuas. Le déanaí, i samhradh 2022, briseadh taifid uasta teochta laethúla na hÉireann i mí Iúil agus i mí Lúnasa agus sa chúigiú séasúr as a chéile inar breathnaíodh na stáisiúin shionoptacha go léir os cionn meánteochtaí meánacha. Le haghaidh tuilleadh faoi seo, féach ar ár Ráiteas Aeráide samhraidh 2022.

Sraith Fada Aimhrialtachtaí Teochta Sealadacha d’Éirinn. Tréimhse mheánleibhéil fhadtéarmaigh (MLFT) 1961-1990.